BADANIA RENTGENOWSKIE
Rozpoznawanie IPF. Badania rentgenowskie.
Spośród wielu badań wykonywanych u chorych w celu ustalenia rozpoznania IPF badania rentgenowskie należą do podstawowych metod diagnostycznych.
Metodą powszechnie dostępną, nieinwazyjną, tanią i prostą, dostępną dla każdego lekarza rodzinnego, a umożliwiającą wykrycie zmian w płucach u 90% chorych jest radiogram przeglądowy klatki piersiowej (RTG klp). W przypadku chorego na IPF uwagę lekarza zwracają wyższe ustawienie kopuł przepony i zmniejszenie pól płucnych spowodowane włóknieniem płuc. W płucach obecne są najczęściej obustronne nieregularne linijne zacienienia dające obraz siateczki. Zmiany lokalizują się w polach dolnych płuc i w okolicach obwodowych tj. podopłucnowo. Rzadko w bardzo wczesnym okresie choroby zmiany w klasycznym radiogramie klatki piersiowej mogą być bardzo delikatne lub nawet niewidoczne.
Badaniem o decydującym znaczeniu w ustaleniu rozpoznania IPF jest tomografia komputerowa płuc techniką wysokiej rozdzielczości (polski skrót TKWR, ang. high-resolution computed tomography – HRCT). Kluczowa jest tu także ocena badania przez doświadczonego w diagnostyce zmian płucnych radiologa, co pozwala na ustalenie rozpoznania IPF u większości chorych. Badanie TKWR rutynowo wykonuje się w pozycji leżącej na plecach, na szczycie głębokiego wdechu. We wczesnej fazie choroby, przypadku niewielkich zmian obecnych w tylnych dolnych częściach płuc pomocne może być wykonanie badania także w pozycji leżącej na brzuchu, w celu wykluczenia zmian wynikających jedynie z ułożenia. Po zmianie pozycji ciała zacienienia wynikające jedynie z pozycji ułożeniowej przestają być widoczne (tzw. efekt grawitacyjny).
Zmiany, które można uwidocznić przy pomocy TKWR płuc są bardzo charakterystyczne. Zostało to podkreślone w zaleceniach opracowanych w 2011 roku przez światowe towarzystwa naukowe, w których przyznano badaniu TKWR płuc główną rolę w rozpoznawaniu IPF. Do zmian ocenianych przez radiologa w TKWR, które pozwalają na pewne rozpoznanie IPF należą: 1) tzw. “plaster miodu” (tj. skupiska grubościennych torbielek) z rozstrzeniami oskrzeli z pociągania lub bez, 2) zmiany siateczkowate oraz 3) podopłucnowa lokalizacja zmian z przewagą w płatach dolnych płuc. W badaniu TKWR jednocześnie nie mogą być obecne cechy sugerujące rozpoznanie innej choroby śródmiąższowej płuc m. in. przewaga zmian w polach górnych i środkowych płuc, lokalizacja zmian wokół oskrzeli i naczyń, obecność rozległych obszarów tzw. matowej szyby, liczne obustronne guzki, torbiele zlokalizowane poza obszarami plastra miodu, tzw. cechy pułapki powietrznej i zagęszczenia miąższowe obejmujące segment lub płat płuca. Stwierdzenie w badaniu TKWR ww. charakterystycznych cech pozwala na rozpoznanie IPF bez wykonywania biopsji płuca po wykluczeniu schorzeń mających podobny obraz radiologiczny zmian. Należą do nich przewlekła postać alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, zmiany w płucach w przebiegu chorób układowych tkanki łącznej, włókniejąca postać niespecyficznego śródmiąższowego zapalenia płuc, pylica azbestowa czy zmiany polekowe i popromienne.
W przypadku braku wszystkich ww. wymienionych charakterystycznych dla IPF cech w badaniu TKWR konieczna do prawidłowo ustalonego rozpoznania może być biopsja płuca. W ostatnich latach podkreśla się znaczenie wielospecjalistycznej dyskusji ekspertów, wyspecjalizowanych w diagnostyce chorób śródmiąższowych płuc, do których należy IPF: radiologa, pulmonologa – klinicysty, a w przypadku biopsji płuca także patologa, co pozwala na szybkie i właściwe ustalenie rozpoznania, jak też ograniczenie niepotrzebnych, niekiedy inwazyjnych badań.
Spośród wielu badań wykonywanych u chorych w celu ustalenia rozpoznania IPF badania rentgenowskie należą do podstawowych metod diagnostycznych.
Metodą powszechnie dostępną, nieinwazyjną, tanią i prostą, dostępną dla każdego lekarza rodzinnego, a umożliwiającą wykrycie zmian w płucach u 90% chorych jest radiogram przeglądowy klatki piersiowej (RTG klp). W przypadku chorego na IPF uwagę lekarza zwracają wyższe ustawienie kopuł przepony i zmniejszenie pól płucnych spowodowane włóknieniem płuc. W płucach obecne są najczęściej obustronne nieregularne linijne zacienienia dające obraz siateczki. Zmiany lokalizują się w polach dolnych płuc i w okolicach obwodowych tj. podopłucnowo. Rzadko w bardzo wczesnym okresie choroby zmiany w klasycznym radiogramie klatki piersiowej mogą być bardzo delikatne lub nawet niewidoczne.
Badaniem o decydującym znaczeniu w ustaleniu rozpoznania IPF jest tomografia komputerowa płuc techniką wysokiej rozdzielczości (polski skrót TKWR, ang. high-resolution computed tomography – HRCT). Kluczowa jest tu także ocena badania przez doświadczonego w diagnostyce zmian płucnych radiologa, co pozwala na ustalenie rozpoznania IPF u większości chorych. Badanie TKWR rutynowo wykonuje się w pozycji leżącej na plecach, na szczycie głębokiego wdechu. We wczesnej fazie choroby, przypadku niewielkich zmian obecnych w tylnych dolnych częściach płuc pomocne może być wykonanie badania także w pozycji leżącej na brzuchu, w celu wykluczenia zmian wynikających jedynie z ułożenia. Po zmianie pozycji ciała zacienienia wynikające jedynie z pozycji ułożeniowej przestają być widoczne (tzw. efekt grawitacyjny).
Zmiany, które można uwidocznić przy pomocy TKWR płuc są bardzo charakterystyczne. Zostało to podkreślone w zaleceniach opracowanych w 2011 roku przez światowe towarzystwa naukowe, w których przyznano badaniu TKWR płuc główną rolę w rozpoznawaniu IPF. Do zmian ocenianych przez radiologa w TKWR, które pozwalają na pewne rozpoznanie IPF należą: 1) tzw. “plaster miodu” (tj. skupiska grubościennych torbielek) z rozstrzeniami oskrzeli z pociągania lub bez, 2) zmiany siateczkowate oraz 3) podopłucnowa lokalizacja zmian z przewagą w płatach dolnych płuc. W badaniu TKWR jednocześnie nie mogą być obecne cechy sugerujące rozpoznanie innej choroby śródmiąższowej płuc m. in. przewaga zmian w polach górnych i środkowych płuc, lokalizacja zmian wokół oskrzeli i naczyń, obecność rozległych obszarów tzw. matowej szyby, liczne obustronne guzki, torbiele zlokalizowane poza obszarami plastra miodu, tzw. cechy pułapki powietrznej i zagęszczenia miąższowe obejmujące segment lub płat płuca. Stwierdzenie w badaniu TKWR ww. charakterystycznych cech pozwala na rozpoznanie IPF bez wykonywania biopsji płuca po wykluczeniu schorzeń mających podobny obraz radiologiczny zmian. Należą do nich przewlekła postać alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, zmiany w płucach w przebiegu chorób układowych tkanki łącznej, włókniejąca postać niespecyficznego śródmiąższowego zapalenia płuc, pylica azbestowa czy zmiany polekowe i popromienne.
W przypadku braku wszystkich ww. wymienionych charakterystycznych dla IPF cech w badaniu TKWR konieczna do prawidłowo ustalonego rozpoznania może być biopsja płuca. W ostatnich latach podkreśla się znaczenie wielospecjalistycznej dyskusji ekspertów, wyspecjalizowanych w diagnostyce chorób śródmiąższowych płuc, do których należy IPF: radiologa, pulmonologa – klinicysty, a w przypadku biopsji płuca także patologa, co pozwala na szybkie i właściwe ustalenie rozpoznania, jak też ograniczenie niepotrzebnych, niekiedy inwazyjnych badań.